İnsan beynini çalışmanın pek çok ilginç yanı var. Bazen tahminlerinizin tersine sonuçlar görüyorusunuz. Mesela beynimiz farklı düşünsel işlemler gerçekleştirirken beynin farklı bölgelerinde aktivasyon görülür. Aktivasyondan kasıt o bölgeye daha çok oksijen gitmesi, enerji tüketiminin artması ve nöronların ateşlenmesi. Her bir zihinsel işlemde beynimizin farklı bölgelerinde aktivasyonlar görülüyor. Örneğin üst seviye düşünme (higher order thinking) beynin ön bölgelerini aktive ediyor, görsel işlemler beynimizin arka kısmını (occipital lobe) harekete geçiyor. Dille ilgili işlemler ise genelde beynimizin yan kısımlarında tamamlanıyor (temporal lobe). Ancak bu her bir işlem beynin tek bir bölgesine yerelleşmiş anlamına gelmiyor. Örneğin dil genelde beynin yan taraflarında işlense de fiil çekimi gibi bir işlem sırasında beynin ön kısmı (PFC) da aktive oluyor.
Normalde çok aktivasyon çok iş yapıldığının işareti olabiliyor. Ancak başlangıç düzeyi satranç oyuncularını, uzman seviyedeki satranç oyuncularıyla karşılaştırınca sıradışı bir bulgu ortaya çıkıyor: Yeni başlayan oyuncularla karşılaştırılınca uzman satranç oyuncularında beynin çok daha küçük bir kısmında aktivasyon görülüyor. Bu demek oluyor ki uzman oyuncu zihinsel kaynaklarını çok daha etkin şekilde kullanıyor. Tabiri yerindeyse az kaynakla çok iş yapıyor. Bunun bir diğer sebebi de soyutlaştırma ve kural geliştirme olabilir. Mesela satranca yeni başlamış bir kişi nesnel boyutta düşünürken, bir satranç uzmanı simgesel boyutta soyut bir düzlem üzerinden kompleks kurallar çerçevesinde düşünüyor olabilir.
Şu anki önsezilerim satranca yeni başlayan kişinin çok fazla beyin aktivasyonu olduğu, seviyesi ilerledikçe aktivasyon alanınında arttığı ancak orta seviye ile ileri seviye satranç arasındaki bir noktada tabiri caizse oyununun kodunu çözdüğü ve bundan sonra gerçekleşen aktivasyon miktarının düştüğü. Böylesi bir gidişat bana İngilizcedeki The Great Past Tense Debate ile ilgili literatürünü hatırlatıyor.
Bir başka alternatif ise yeni satranç oyunucularının yüksek aktivasyon ile başlayıp seviyeleri ilerledikçe aktivasyon miktarlarının düşmesi. Bu iki olasılığı test etmek için 1 yıldır, 5 yıldır ve 10 yıldır satranç oynayan 3 farklı grubu EEG ya da fMRI altında inceleyebiliriz sanırım. Eğer biz yaparsak bunun sonucunu paylaşarım, eğer zaten yapılmışsa ilgili makaleyi aşağıya eklerim.
